Η ΕΠΑΥΛΗ ΧΑΤΖΗΓΩΓΟΥ - ΝΕΑ ΚΡΗΝΗ


Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού αιώνα άρχισαν να κτίζονται έξω από τα τείχη της Θεσσαλονίκης, στα ανατολικά της πόλης, στην περιοχή των "Εξοχών" (είχε αυτό το όνομα, γιατί εκεί υπήρχαν κήποι και γεωργικές εκτάσεις) μικρότερα ή μεγαλύτερα νεοκλασικά σπίτια, αλλά και εντυπωσιακές βίλες, οι λεγόμενοι "Πύργοι". 

Οι ιδιοκτήτες τους ήταν λιγότερο ή περισσότερο ευκατάστατοι, αλλά και πραγματικά πλούσιοι Θεσσαλονικείς -Έλληνες, Εβραίοι, Μουσουλμάνοι, Εξισλαμισμένοι Εβραίοι - Ντονμέδες, διάφοροι Ευρωπαίοι-που ασχολούνταν με μεταπρατικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες στην πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη, το σημαντικότερο εμπορικό κέντρο στα Βαλκάνια.


 Ο γνωστός πεζογράφος Ανδρέας Καρκαβίτσας, όταν το 1892 επισκέφθηκε τη Θεσσαλονίκη, σημειώνει στο ημερολόγιό του:

"...3 του Δεκέμβρη. Επήγα σήμερα στους Πύργους της Καλαμαριάς. Είναι προς τα δεξιά της πόλεως, μια ώρα μακριά, στην ακρογιαλιά. Είναι το καλοκαιρινό αναπαυτήριο όλου του πλουσιόκοσμου της Θεσσαλονίκης. Εκεί λουτρά, εκεί κήποι μεγάλοι, χτίρια με ρυθμό ευρωπαϊκό και ανατολίτικο μαζί, ξενοδοχεία αναπαυτικά, καφενεία αναπαυτικότερα. Τώρα όμως και λουτρά και κήποι και χτίρια και ξενοδοχεία και καφενεία αναπαύονται μέσα στου χειμώνα την κατάκρυα αγκαλιά..."

 Η αρχιτεκτονική τους χαρακτηριζόταν από εκλεκτικισμό και συνδύαζε νεοκλασικά, αναγεννησιακά, μπαρόκ και Art Nouveau στοιχεία. Πολλά από τα αρχοντικά, τους λεγόμενους "Πύργους" των Εξοχών χτίστηκαν σε σχέδια γνωστών αρχιτεκτόνων της εποχής. Περιβάλλονταν από κήπους με πυκνή βλάστηση, κάποιοι από τους οποίους έφθαναν ως τη θάλασσα. 

Τα περισσότερα κτίρια των "Εξοχών", της οδού Βασ. Όλγας, δε διασώθηκαν. Τις δεκαετίες του 1960 και 1970 ανεγέρθησαν στη θέση τους απρόσωπες πολυκατοικίες.

Έχουν "διατηρηθεί" γύρω στα είκοσι, τα περισσότερα από τα οποία βρίσκονται σήμερα σε δημόσια χρήση, λίγα παραμένουν ιδιωτικές κατοικίες και ελάχιστα έχουν εγκαταλειφθεί ή παραμένουν ερειπωμένα. 

Η αντικατάσταση της ιδιωτικής χρήσης από τη στέγαση δημόσιων χρήσεων για πολλούς από τους "Πύργους" των Εξοχών άρχισε ήδη από την περίοδο του Μεσοπολέμου. 

 Η εγκαταλελειμμένη μονοκατοικία της φωτογραφίας μας, η οποία βρίσκεται επί τις οδούς Θέτιδος και Ερυθραίας είναι ένας από τους εναπομείναντες  «πύργους». Ορμώμενοι από την εξωτερική της όψη, εικάζουμε πως τα χρόνια κατά το οποία ήταν κατοικήσιμη ήταν ένα «λαμπρό στολίδι».

 Χτίστηκε το 1930, σε σχέδια των Μαλάκη -Ζωγράφου (σύμφωνα με τον Β. Κολώνα) και ήταν η παραθαλάσσια έπαυλη του δικηγόρου Θ. Χατζηγώγου. Κατοικήθηκε μέχρι τις αρχές του ’80 και έκτοτε έχει εγκαταλειφθεί. 

Παλιότερες γενιές το θεωρούσαν στοιχειωμένο και δεν είναι σπάνια η απόθεση εικονισμάτων για προστασία από τα πνεύματα.

 

Πολύ χαρακτηριστική μορφολογία, με δυο οκταγωνικούς, διώροφους πύργους στα ακραία τμήματα της όψης και ένα παραλληλόγραμμο τμήμα που ενώνει τους δυο πύργους. Ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως το επίμηκες τμήμα είναι χαμηλότερο σε ύψος, με τον 2ο του όροφο να υπολείπεται των πύργων. 

Πίσω από τον δυτικό πύργο, η κάτοψη συνεχίζει με ένα ακόμα τετράγωνο κομμάτι, δημιουργώντας έτσι ένα είδος Γ, αφήνοντας αρκετό διαθέσιμο χώρο για αυλή στο πίσω μέρος του οικοπέδου. Τα ανοίγματα του ισογείου είναι ημικυκλικά και περιγράφονται με ανάγλυφη, γεωμετρική, διακοσμητική ταινία. 

Έντονο και ιδιαίτερο στοιχείο είναι οι “επάλξεις” στους πύργους και στον εξώστη του 1ου.

Η βίλα σήμερα είναι κλειδαμπαρωμένη και αφημένη ως έρμαιο στα χέρια του χρόνου. Αρκετός κόσμος, ο οποίος την έχει φωτογραφήσει, πρόσεξε πως διαγράφεται μια «μορφή» στις φωτογραφίες του. 

Παράξενο είναι το γεγονός πως οι πληροφορίες για το οίκημα είναι ελάχιστες έως μηδαμινές και στηρίζονται κυρίως σε θρύλους και μύθους. 

Στην πραγματικότητα  ο πύργος της Νέας Κρήνης πρέπει να έχει ιδιοκτήτες. Για την ιστορία της περιοχής καλό θα ήταν οι αρμόδιοι φορείς να ενδιαφερθούν για την  τύχη του κτιρίου. Υπάρχουν δύο  δρόμοι-λύσεις που  θα καθορίσουν το μέλλον του. 

Ο δύσκολος  είναι να υπάρξει η βούληση των αρμοδίων φορέων να ασχοληθούν σοβαρά με το θέμα και να βρουν τρόπους   οικονομικής συνεννόησης  με τους ιδιοκτήτες  και Ευρωπαϊκά προγράμματα  αναστήλωσης  και αναπαλαίωσης του και να αποδοθεί η χρήση του  στον πολιτισμό.

Θα μπορούσε αυτό το  σπάνιας αρχιτεκτονικής κτίριο να στεγάσει  για παράδειγμα μία δημοτική βιβλιοθήκη, ή, ένα λαογραφικό μουσείο Μικρασιάτικου  πολιτισμού.

Η δεύτερη λύση  η ποιο εύκολη είναι να αφεθεί στην τύχη του  να  γκρεμιστεί  από κάποιο σεισμό  ή ,άλλη  αιτία και στη θέση του να κτιστεί ακόμα μια πολυκατοικία.

ΤΣΑΜΠΑΡΛΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ